Docenten VO/MBO: Mediawijsheid in de Klas
Gepubliceerd op: 15 november 2023
Van 10 tot 17 november is het de week van de mediawijsheid. In dit nieuwsbericht gaan we in op de handvatten voor docenten op het VO & MBO.
In de rol van docent fungeren we als de architecten van de digitale leeromgeving. Het opstellen van een heldere set regels voor het gebruik van media in de klas vormt de fundering van een veilige en productieve leerervaring. Deze regels moeten niet alleen gesteld, maar ook uitgelegd en gehandhaafd worden, waarbij leerlingen betrokken zijn bij het proces zodat ze de waarde ervan inzien.
Het voorbeeld dat we stellen in de beoordeling en het gebruik van media is net zo belangrijk als de regels zelf. Door actief kritisch denkvermogen te demonstreren bij het navigeren door online bronnen, leren we leerlingen om verder te kijken dan de oppervlakte. Door technologie verantwoordelijk en ethisch in de les te integreren, tonen we de positieve potentie van media.
Interactieve media-activiteiten zoals educatieve games en groepsprojecten waarbij technologie nodig is, verrijken de leerervaring en stimuleren engagement. Kritische discussies over mediagebruik, nieuwsbronnen en online veiligheid moedigen leerlingen aan om vragen te stellen en hun begrip te verdiepen.
Het integreren van bewezen onderwijshulpmiddelen, van online platforms tot digitale games, versterkt het curriculum en biedt leerlingen concrete ervaringen met mediawijsheid. Door lesplannen te verrijken met middelen van betrouwbare organisaties, zoals Mediawijzer.net, zorgen we ervoor dat onze leerlingen niet alleen consumenten van media zijn, maar ook kritische denkers en digitale burgers worden.
De rol van sociale media
1. Invloed op leren:
Onderzoek toont aan dat sociale media het leren kunnen beïnvloeden, zowel positief als negatief. Studenten gebruiken sociale platforms vaak voor educatieve discussies en groepswerk, maar deze platforms kunnen ook afleidend werken en stress en angst verhogen.
2. Bron van informatie:
Volgens een studie gebruikt een aanzienlijk aantal leerlingen sociale media als hun primaire nieuwsbron, wat de noodzaak benadrukt om leerlingen te leren hoe ze informatiebronnen kritisch kunnen evalueren om nepnieuws en misinformatie te identificeren.
3. Cyberpesten:
Sociale media zijn een voornaam podium voor cyberpesten. Dit kan leiden tot psychologische problemen bij leerlingen, zoals depressie en een laag zelfbeeld. Docenten spelen een cruciale rol bij het herkennen van de tekenen van cyberpesten en het ingrijpen waar nodig.
4. Digitale voetafdruk:
Leerlingen zijn zich vaak niet bewust van de duurzaamheid van hun digitale voetafdruk. Alles wat online geplaatst wordt, kan potentieel voor altijd bestaan en toekomstige kansen beïnvloeden, zoals toelating tot hoger onderwijs of carrièremogelijkheden.
5. Sociale vaardigheden:
Hoewel sociale media kunnen helpen bij het onderhouden van vriendschappen en het ontwikkelen van een gevoel van gemeenschap, suggereren sommige studies dat overmatig gebruik van sociale media kan leiden tot een vermindering van face-to-face communicatievaardigheden en empathie bij jongeren.
Rol van docenten
Docenten hebben de gelegenheid om een consistent en gestructureerd kader voor mediawijsheid te bieden, iets wat in de thuisomgeving soms moeilijk te realiseren is. Ouders zijn weliswaar de eerste mediacoaches van hun kinderen, maar docenten brengen een ander perspectief en een professionele aanpak die kinderen en jongeren helpt om mediavaardigheden te ontwikkelen in een meer formele leeromgeving.
In tegenstelling tot thuis, waar de toegang tot en het gebruik van media soms meer ontspannen is, kunnen docenten specifieke lessen en activiteiten ontwerpen die zich richten op mediageletterdheid. Ze kunnen dit doen in een omgeving die gelijkheid en uniforme toegang tot leermiddelen bevordert, onafhankelijk van de thuissituatie. Dit zorgt voor een gelijk speelveld waar alle leerlingen de kans krijgen om essentiële digitale vaardigheden te leren en te oefenen.
Docenten kunnen de invloed van leeftijdsgenoten gebruiken om positieve veranderingen te bevorderen, door groepsactiviteiten en projecten waarbij leerlingen elkaar onderwijzen en van elkaar leren. Dit peer-to-peer leren is krachtig en kan thuis minder voorkomen. Leerlingen kunnen vaak effectiever leren van leeftijdsgenoten vanwege de herkenbare ervaringen en de onderlinge verbinding die ze delen.
Bovendien kunnen docenten de theoretische aspecten van mediawijsheid direct koppelen aan praktische opdrachten, waardoor leerlingen de kans krijgen om de theorie in praktijk te brengen in een veilige en begeleide omgeving. Dit helpt bij het ontwikkelen van een dieper begrip en een meer geïnformeerde benadering van online uitdagingen.
Ten slotte, door hun rol als opvoeders, hebben docenten de mogelijkheid om de lange termijn gevolgen van onlinegedrag te benadrukken, zoals de impact op toekomstige studie- of carrièremogelijkheden. Deze vooruitziende blik is iets wat thuis soms over het hoofd gezien kan worden, maar in een educatieve setting essentieel is voor de ontwikkeling van jongeren.
Educatieve spellen om in lesstof te integreren
Om mediawijsheid effectief in de klas te integreren, kunnen docenten bestaande educatieve programma's koppelen aan relevante lesstof. Hier is hoe je dit praktisch kunt aanpakken.
Geschiedenis en Maatschappijleer:
Educatieve programma's die zich richten op digitale geletterdheid zijn ideaal om te verweven met lessen over geschiedenis en maatschappijleer. Bijvoorbeeld, het analyseren van historische gebeurtenissen via verschillende online bronnen kan leerlingen leren over bias en betrouwbaarheid van informatie. Programma's die het herkennen van nepnieuws bevorderen, kunnen ook aansluiten bij de studie van propagandatechnieken door de eeuwen heen.
Programma:
- NewsFeed Defenders: Dit programma leert leerlingen hoe ze betrouwbaar nieuws van misinformatie kunnen onderscheiden. Ideaal voor het behandelen van onderwerpen als bronnenkritiek en het belang van betrouwbare informatie in historische contexten.
Taallessen:
In taallessen kunnen programma's die de focus leggen op online communicatie en schrijfvaardigheden geïntegreerd worden. Denk hierbij aan het beoordelen van de kwaliteit van online discussies of het correct citeren van online bronnen in essays en rapporten. Dit kan bijdragen aan een beter begrip van hoe taal gebruikt wordt in verschillende media.
Programma:
- Grammarly: Een tool die niet alleen helpt bij het corrigeren van grammatica, maar ook bij het bewust worden van de toon en helderheid van online communicatie. Dit kan worden gebruikt bij het opstellen van essays en het analyseren van tekstuele inhoud.
Wetenschap en Technologie:
In vakken rond wetenschap en technologie kunnen leerlingen met behulp van educatieve programma's leren over de impact van technologie op de maatschappij. Dit kan bijvoorbeeld gaan over het verkennen van de ethische kanten van sociale media, het begrijpen van algoritmes en hoe deze onze informatievoorziening beïnvloeden.
Programma:
Code.org: Met een scala aan cursussen over computerwetenschappen, kunnen leerlingen begrijpen hoe technologie werkt en wat de invloed ervan is op de maatschappij, inclusief sociale media en informatieverspreiding.
Creatieve Vakken:
Bij creatieve vakken zoals kunst en muziek kunnen programma's ingezet worden die leerlingen leren over auteursrechten en het belang van het respecteren van creatief werk. Ze kunnen bijvoorbeeld leren over het veilig en eerlijk gebruik van online afbeeldingen of muziek voor hun eigen projecten.
Programma:
- Canva: Dit grafisch ontwerpprogramma biedt mogelijkheden voor leerlingen om originele werken te creëren met respect voor auteursrecht. Het kan worden ingezet bij projecten die vragen om het gebruik van afbeeldingen, ontwerpen of andere media.
Door educatieve programma's te linken aan specifieke vakgebieden, kunnen docenten mediawijsheid op een natuurlijke en zinvolle manier verweven in de lesstof. Dit stelt leerlingen in staat om de vaardigheden die ze leren direct toe te passen in een breed scala aan contexten, waardoor ze niet alleen slimmere mediagebruikers worden, maar ook meer betrokken en kritische denkers.
Lesgeven over sociale media
Its up to you
Dit is een interactieve film waarbij de hoofdpersoon te maken krijgt met verschillende pestsituaties.
‘Act or react’
Samen met de leerlingen bekijk je video’s waarin de leerlingen herkenbare situaties zullen tegenkomen. Hoe gaat een ieder hiermee om?!
Mediabegrip
Een voorbeeld les over dreigen op social media. Geschikt vanaf groep 5 tot de 1e klas op het VO.
4xNEE
Dit is een gratis lesprogramma geschikt voor de onderbouw van het VO. Het is een interactief programma met als doel om, middels het alombekende kwartetspel, kinderen kennis bij te brengen over discriminatie, racisme en slavernij.
Communicatie is alles
Geschikt voor de 1e klas op het VO. Gratis lesprogramma's over de basisvaardigheden van communicatie. Met onder andere lessen over sociale media.
Beeldkraken
Aan de hand van opdrachten gaan leerlingen in gesprek over cyberpesten en sociale media.
Linkjes
Act or react
https://act-or-react.nl/
It’s up to you
https://itsuptoyou.nu/
Mediabegrip voorbeeld les: dreigen op sociale media
https://mediabegrip.nl/voor-le...
4XNEE
https://www.4xnee.nl/
Communicatie is alles
https://communicatieisalles.nl...
Beeldkraken
https://beeldkraken.nl/les.php...