Column “Hier! Een cadeautje!”

Deze doerak heet niet voor niets Lolsmurf. Het gaat hier om een ventje dat enorm bedreven is in het maken van grapjes. Vaak ten koste van anderen. Kan dit? Is dit wel helemaal “woke”?! Om er maar even een overhypte term van het afgelopen jaar bij te halen. 

Vaak is er een heel dunne scheidslijn tussen “een grapje” en pesten. Immers; wat voor de één als een heel goede grap geldt is voor diegene die het onderwerp van spot is, vaak verre van een grap en in extremis zelfs beschadigend.

Natuurlijk zijn wij, als mens, maar in het bijzonder als onderwijzers, zorgpersoneel en hulpverleners vierkant tegen pesten, maar is dit altijd wel zo duidelijk? Is het duidelijk wanneer pesten daadwerkelijk pesten is? Wanneer houdt de grap op en wordt het serieus? In sommige gevallen is dit best duidelijk, maar in veel gevallen blijft het toch een vage lijn.

 Een voorbeeld hiervan stamt uit de tijd van de stomme film. Charlie Chaplin, Laurel & Hardy of Buster Keaton; allen hebben weleens een slagroomtaart in hun gezicht geduwd gekregen. Met als enige doel om de kijker te laten lachen. Hetgeen, in die tijd, vrijwel altijd lukte. Ook in een latere periode van de film en TV-tijdlijn zijn er legio voorbeelden. Waarbij ik er één in de spotlight wil zetten; het concept van Home Video’s of “fail videos” zoals de jeugd ze tegenwoordig voorgeschoteld krijgt. Het concept is simpel; iemand filmt “per ongeluk” het persoonlijk drama van een ander waarbij dát dan weer zorgt voor veel gelach op de bank bij jou en mij thuis. Super grappig, maar precies dit is een voorbeeld van waar de lijn vager wordt. Want, wat super grappig is op TV of YouTube, hoeft niet per definitie minder grappig te zijn in het echte leven, integendeel.

Persoonlijk ben ik er een voorstander van om per situatie te kijken naar wat er gevraagd wordt qua sanctionering, educatie, normalisatie of een combinatie daarvan. Elke casus, zeker in het onderwijs is anders. Velen zullen dit met mij eens zijn en het zelfs als een open deur ervaren. Echter, de werkelijkheid blijkt weerbarstiger. Ineens is de theorie heel anders met een laag van emotie erover gegoten. Niet vreemd, wel vervelend wanneer je, als professional, in zo’n positie komt. De vraag is; hoe kunnen we hier nu meer efficiënte stappen in nemen?

In mijn ogen is het pestbeleid en met name de uitvoering van het pestbeleid niet de verantwoordelijkheid van één enkel poppetje binnen een school (of desnoods werkplek). Het is juíst dat poppetje in de school die de school meeneemt in een gezamenlijke bewustwording, dit poppetje bewaakt en maakt de gewenste cultuur binnen de school en legt een grond om het met elkáár te doen. Een anti-pestbeleid hebben is makkelijk. Een anti-pest cultuur creëren is lastiger; het kost tijd en energie, maar op de langere termijn lost het veel problemen op, schept het duidelijkheid en zorgt het ervoor dat de sfeer in een school veel prettiger is en de excessen richting handhaving en zorg minder zijn.

Hierbij wil ik ook een lans breken voor normalisering. Ik hoor je nu hardop denken: “Wat..? Hij wil pesten normaliseren?!”

Nee. Ik wil een lans breken voor een cultuur waarbij grapjes géén taboe zijn, waarbij humor niet “not done” is, waarbij de menselijke maat niet uit kinderen wordt gehaald en er gereageerd wordt met vormen van repressie en bestraffing. Het gaat vaak veel dieper en ik geloof dat wij het aan onze doelgroep verplicht zijn om ze op te voeden, om ze te onderwijzen op dit gebied, meer nog dan ze structureel de mond te snoeren. Ik denk te weten dat we daar veel meer mee bereiken in het bouwen naar een gewenste cultuur in het nu en in de toekomst.

Hoe ik dit denk te weten?

…Ooit was ik de Lolsmurf van mijn school en weet daardoor dat het ook anders kan.