"Achter de meeste pestverhalen schuilt meer dan je denkt" – schoolmaatschappelijk werker Dennis over de verborgen dynamiek van pesten op school
Gepubliceerd op: 20 september 2024
Vandaag start de Week Tegen Pesten. Pesten is een belangrijk onderwerp als het gaat over sociale veiligheid in de klas. Het komt op iedere school voor, en het is dan ook belangrijk om er tijdens deze week extra bij stil te staan. Pesten is namelijk niet zomaar een vervelend probleem op school, het kan diepgaande effecten hebben op de ontwikkeling en het welzijn van kinderen. Dennis Rust, schoolmaatschappelijk werker bij Schoolformaat, zet zich dagelijks in om pestproblemen aan te pakken en een veilige omgeving voor leerlingen te creëren. “Het gaat niet alleen om het aanpakken van het pestgedrag zelf, maar vooral om te begrijpen wat erachter zit,” vertelt Dennis.
De signalen herkennen
Vaak merken leraren of ouders als eerste dat een leerling gepest wordt. “We werken met een helder stroomschema zodat alle leerlingen op school weten waar zij terecht kunnen zodra er iets aan de hand is. Als een leerling aangeeft dat hij of zij gepest wordt, gaat dit in eerste instantie via de mentor,” legt Dennis uit. “Vaak komt pesten voort uit onzekerheid of sociale dynamieken die complexer zijn dan ze in eerste instantie lijken. We proberen altijd eerst te kijken wat de oorzaak is en wat er achter het pestgedrag zit.”
Een duidelijk voorbeeld hiervan was een leerling die door zijn klasgenoten steeds werd buitengesloten. “Het bleek dat hij op zijn vorige school ook al gepest werd,” vertelt Dennis. “In zo’n situatie kijken we als schoolmaatschappelijk werkers niet alleen naar het gedrag van de pesters, maar ook naar hoe we het zelfbeeld van die leerling kunnen versterken, zodat hij beter in staat is om voor zichzelf op te komen.”
De aanpak stap voor stap
Elk pestprobleem vraagt om een op maat gemaakte aanpak. “Geen enkele situatie is hetzelfde,” zegt Dennis. “Een leerling die vanaf de basisschool gepest is, heeft een andere benadering nodig dan iemand die net op een nieuwe school komt en geen klasgenootjes kent van een voorgaande school. Het is heel persoonsafhankelijk hoe ik het aanpak. We kijken altijd eerst wat de situatie is. Misschien is er meer aan de hand en moeten we op zoek naar de diepere oorzaak.”
Soms blijken situaties complexer dan op het eerste gezicht lijkt. “Het gebeurt regelmatig dat een leerling thuis vertelt dat hij of zij wordt gepest, terwijl diezelfde leerling eigenlijk zelf de pester is. Ouders komen dan boos naar school met de overtuiging dat hun kind onrecht wordt aangedaan, terwijl het verhaal in werkelijkheid heel anders in elkaar steekt. In zulke gevallen kijken we goed naar waar het gedrag vandaan komt en waarom het kind thuis een bewerkt verhaal vertelt,” legt Dennis uit.
Dennis benadrukt hoe belangrijk het is om het probleem rustig en stapsgewijs aan te pakken. “Eerst willen we alles begrijpen voordat we echt actie ondernemen. Het gaat om luisteren en de situatie van meerdere kanten bekijken. Wanneer je direct zwaar geschut inzet, kan dat soms averechts werken.”
Het verschil tussen een grapje en pesten
Een veelgehoorde vraag is: wanneer is iets nog een grapje, en wanneer is het echt pesten? Dennis heeft daar een duidelijke visie op: “Het verschil zit in de context en hoe vaak het voorkomt. Als het structureel gebeurt, is er vaak sprake van pesten.” Maar het kan soms moeilijk zijn om dat te zien. “Kinderen kunnen goed acteren en iets heel luchtig brengen, terwijl het in werkelijkheid een serieus probleem is. We proberen altijd goed te achterhalen wat er écht speelt.”
Een ander belangrijk aspect is de perceptie van degene die gepest wordt. “Niet iedereen gaat op dezelfde manier om met grapjes. Wat de een als grappig ziet, kan voor de ander kwetsend zijn. Dat moeten we als school goed in de gaten houden.”
Het onzichtbare gevaar van cyberpesten
Pesten stopt niet bij de schooldeuren; het strekt zich steeds vaker uit naar de online wereld. “Cyberpesten is lastiger te monitoren omdat het vaak buiten het zicht van school plaatsvindt,” zegt Dennis. “Toch zien we de gevolgen duidelijk terug op school. Een leerling die bijvoorbeeld voortdurend wordt uitgelachen en gemeden in groepschats. De emotionele druk die ze hiervan ervaren, kan leiden tot een merkbare afname in zelfvertrouwen en prestaties in de klas. Vaak komen ze gefrustreerd en angstig naar school, wat de interactie met klasgenoten kan beïnvloeden en de leeromgeving kan verstoren.”
Samenwerken voor een veilige schoolomgeving
Dennis benadrukt het belang van een goede samenwerking tussen leraren, ouders en leerlingen. “Als een kind gepest wordt, betrekken we altijd de ouders in het proces. Het is belangrijk dat iedereen dezelfde informatie heeft en we samen naar een oplossing zoeken.”